Seminarium „Opiekunowie (nie)pamięci - Wrocław”, edycja czwarta
19 listopada 2023 odbyło się czwarte i ostatnie w tym roku spotkanie osób tworzących koalicję opiekunów (nie) pamięci. Jak ładnie powiedział na wstępie główny organizator spotkań, Marek Sztark, z Dolnośląskiego Laboratorium Kultury Ośrodka Kultury i Sztuki we Wrocławiu, organizatora spotkania finansowanego ze środków województwa dolnośląskiego, dążymy do tego, by użyte w nazwie w nawiasie „nie” wymazać zupełnie. Niedzielne spotkanie w gościnnej fundacji Op Enheim, partnera przedsięwzięcia, było liczne i warto podkreślić, że silnie reprezentowana była strona niemiecka. Tradycyjnie pojawiła się Ingrid Schnabel-Mumme z osobami towarzyszącymi (były to kuzynki Ingrid, również rodzinnie powiązane z Dolnym Śląskiem – Elwira Camedda z korzeniami w Kluczborku i Mysłakowicach oraz Angelika Riedel, której dziadkowie pochodzili z Proboszczowa). Z Drezna przyjechał przewodniczący stowarzyszenia Landsmannschaft Schlesien Landesverband Sachsen - Schlesische Lausitz eV Friedemann Scholz z żoną Evelin, a towarzyszyli im członkowie stowarzyszenia: Andreas Grapatin, Stefan Höber i Jörg Giesller z Julitą Bondyrą, reprezentujący również Gemeinschaft evangelischer Schlesier i St. CHRISTOPHORI Gemeinde Breslau. Polscy uczestnicy to Angelika i Patryk Nolberczak z Fundacji Anna w Gostkowie, Edmung Goś z Grupy Inicjatywnej „Przywrócić pamięć nekropoliom”, Natalia Murdza i Hanna Szurczak ze stowarzyszenia TILIAE w Legnicy, Katarzyna Strycharz z inicjatywy „Spod ziemi patrzy Breslau”, Piotr Morawski reprezentujący grupę „Znikające cmentarze” oraz Wojciech Młotkowski. Gościem zaproszonym ze specjalistycznym odczytem był dr Grzegorz Ostrowski z Zielonej Góry, archiwista mający na swoim koncie inwentaryzację cmentarzy w gminie Gubin. Nad przebiegiem spotkania czuwali Marek Sztark oraz Karolina Jara, reprezentująca nie tylko fundację Op Enheim, ale również drugiego partnera przedsięwzięcia, Niemiecko-Polską Fundację Ochrony Zabytków Kultury (DPS). Tłumaczeniem spotkania zajmowała się jak zwykle absolutnie perfekcyjna Renata Bardzik – Miłosz.
Głównym motywem spotkania była problematyka inwentaryzacji cmentarzy, którą w sposób przystępny przedstawił w swojej prezentacji Grzegorz Ostrowski. Mówił o technikach odczytywania napisów, sposobie zakładania swoistej karty inwentaryzacyjnej oraz istotnych informacjach, które powinny znaleźć się w opisie. Przedstawił również ciekawy materiał fotograficzny, opowiadając przy tym, jak zupełnie przypadkowo stał się on jedynym zachowanym śladem niektórych z inwentaryzowanych tablic nagrobnych. Po raz kolejny uświadomiło to uczestnikom spotkania, jak ważne są działania osób, które fotografują znikające cmentarze. Tutaj uzyskaliśmy informację od założyciela strony „Znikające cmentarz”, Piotra Morawskiego o posiadanej przez tę stronę ogromnej bazie, której grozi, w związku z niektórymi zmianami wprowadzonymi przez Facebook, unicestwienie. Pokładamy nadzieję we współpracy z Narodowym Instytutem Konserwacji Zabytków, który to kierunek wskazał Marek Sztark. Widzi on możliwość pozyskania środków z tej instytucji na przeniesienie całej bazy na serwer prywatny.
Nie mniej istotne były informacje przekazane przez Edmunda Gosia, który kilka tygodni wcześniej uczestniczył w konferencji dotyczącej społecznego projektu „Cmentarze w Polsce – stan obecny i perspektywy zmian”, organizowanej w Warszawie przez inicjatywę „(Nie)zapomniane cmentarze”. Na konferencji spotkali się przedstawiciele środowisk, z którymi cmentarnicy raczej rzadko współpracują, nie zmienia to jednak faktu, że warto było posłuchać o proponowanych w społecznym projekcie zmianach w prawie pogrzebowym.
Hanna Szurczak ze stowarzyszenia TILIAE, odnosząc się do strony internetowej „Wiejskie cmentarze ewangelickie województwa łódzkiego”, którą prowadzi, zaproponowała społecznikom ubranie czynów w słowa. Jako rzeczniczka Almanachu społeczno - kulturalnego „Dolny Śląsk” przedstawiła możliwość złożenia tekstów o pracach prowadzonych na cmentarzach oraz wszelkich innych podejmowanych przez cmentarników działaniach, które weszłyby do przyszłorocznego tomu „Dolny Śląsk w działaniu”. Na swojej stronie stworzyła przestrzeń na publikację tekstów publicystycznych, również wspomnieniowych, a organizatorom poddała do przemyślenia propozycję zorganizowania sposobu pozyskiwania takich wspomnień i wydania ich w formie papierowej.
Niezwykle ważne były głosy niemieckich społeczników. Przedstawili problemy z jakimi borykali się cały mijający rok, a które wyraźnie wskazują na brak zainteresowania polskiej strony w nawiązywaniu współpracy. Mówili o utrudnianiu im przez WUOZ we Wrocławiu uzyskania zgody na renowację pomnika pierwszowojennego w Szczodrem, co zakończyło się koniecznością zwrotu do kasy państwowej kwoty w wysokości 8 tys. euro i odstąpieniem od projektu. Problem tkwił w braku znalezienia po polskiej stronie kogoś, kto przeprowadziłby niemieckie stowarzyszenie przez polską biurokrację. Konserwator przedstawiał swoje wymagania, pozostawiając ich zrozumienie po stronie wnioskodawcy. Zabrakło chyba odrobiny wyobraźni po stronie urzędu, a w efekcie zabytek nie został i chyba nie zostanie odrestaurowany. Innym przykładem było wycofywanie się urzędów gminnych z wcześniej wydanych zgód na prace. Tutaj przyczyna jest zupełnie niezrozumiała, przynajmniej dla niemieckiego partnera. Polski społecznik może dopatrywać się w tych działaniach motywów politycznych, powiązanych z tegorocznymi wyborami parlamentarnymi i nadchodzącymi wyborami samorządowymi.
Jak zwykle najważniejsze jednak działo się w kuluarach. Tutaj zadzierzgnięto przymierze pomiędzy Ingrid i Friedemannem, dzięki czemu może uda się włączyć Bystrzycę do planu działań Landsmannschaft Schlesien Landesverband Sachsen - Schlesische Lausitz eV na nadchodzący rok,
Andreas Grapatin złożył stowarzyszeniu TILIAE ofertę współpracy na terenie Legnicy (z przedstawicielem Bundesgruppe Liegnitz), a Ingrid zaoferowała przesłanie wspomnień swego dziadka w celu publikacji. Przed nami więc moc roboty, o której opowiemy na następnym spotkaniu, czyli 17.03.2024
listopad 2023
Tekst: Hanna Szurczak, zdjęcia: Hanna Szurczak, Angelika Nolberczak
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
